Van schaarste naar overvloed
Volgens mij staan we op een keerpunt in de ontwikkeling van de westerse maatschappij. Die is vooral gebaseerd op de (economische en geestelijke) macht van een elite. Nog niet zo lang geleden was hier in het zuiden de afspraak tussen de pastoor en de fabrieksdirecteur: ‘jij houdt ze arm, ik houd ze dom.’ Confucius liep 5000 jaar geleden al aan tegen die machtsverhoudingen. De koningen, die hij adviseerde om de bevolking op te leiden, reageerde afwijzend. ‘Als ze slim worden gaan ze moeilijke vragen stellen, die wij niet kunnen beantwoorden. Laat ze liever dom blijven.’ De Bijbelse appel in het paradijs staat toch voor kennis? Klaarblijkelijk mochten wij daar niet van eten.
De kerk is inmiddels van haar voetstuk gevallen, net zoals veel andere traditionele instituten. De concepten gebaseerd op macht door een elite zijn niet langer houdbaar. Ook de economische macht van bedrijven is tanend, al hebben velen dat nog niet door. Een goed voorbeeld is de energiesector. Steeds meer mensen hebben zonnepanelen of – collectoren. De meter draait terug. De massa gaat zich langzaamaan bewust worden van het feit dat zij werkelijk de economische macht heeft. Als we morgen met zijn allen stoppen om Mercedes te kopen, heeft Daimler overmorgen een probleem. Ik wil daar niet toe oproepen, maar met internet en social media is dat wel mogelijk geworden.
In de aflevering van Tegenlicht van 14 september 2014 over een wereld zonder werk voor mensen is onder meer te zien dat creativiteit door internet enorm gestimuleerd wordt. Vaak ontbreekt winstoogmerk. Design spullen waarvan het ontwerp gratis van internet is te downloaden en die tegen nul marge met een 3D printer bij wijze van spreken thuis zijn te maken. Het gebeurt nu al. We gaan naar een zero margin economy. We gaan van de hel (loonslaaf) naar de hemel (zelfstandige en onafhankelijke denkende mensen). We krijgen weer ruimte om er voor elkaar te zijn en voor elkaar te zorgen. Zonder veel kosten, sterker nog, we zullen – veel – gezonder worden en ons dus ook veel gezonder gedragen. Die 30 miljard die het zou kosten, zijn dus zo terugverdiend.
We moeten ons gaan voorbereiden op een economisch model dat uitgaat van overvloed in plaats van schaarste. Als energie gratis wordt, hebben we geen zoet water probleem meer. Dan hebben we ook geen voedselprobleem meer. Er is genoeg voor iedereen. Dat geldt zeker voor geld. Waar kwamen destijds opeens, buiten alle begrotingen om, de tientallen miljarden vandaan om ING te redden? Afgezien van het feit dat ook het financiële stelsel zijn langste tijd gehad heeft, is er geld genoeg, voor iedereen.
Bovendien groeien we, ook mede dankzij internet, meer en meer naar een deel-economie. Jongeren bijvoorbeeld zien een auto minder en minder als statussymbool. Je hoeft dus niet alles zelf te bezitten, als je er maar de beschikking over kunt hebben op het moment dat jij dat wilt.
Wat mij betreft invoeren dat basisinkomen, de onderbouwing is er nu. We creëren zelf de omstandigheden om weer mensen te worden, die verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven en voor de aarde. En als resultaat worden met zijn allen onafhankelijker, gezonder en dus gelukkiger.
Frank van Rooy